ABD Başkanı Donald Trump, aylar önce adaylığını geri çektiği milyarder girişimci Jared Isaacman’i yeniden NASA’nın başına aday gösterdiğini duyurdu.
Trump, bugün Truth Social hesabında yaptığı açıklamada, “Jared’ın uzaya olan tutkusu, astronotluk deneyimi ve keşfin sınırlarını zorlama kararlılığı, evrenin gizemlerini çözme isteği ve yeni uzay ekonomisini ilerletme vizyonu, onu NASA’yı cesur bir yeni çağa taşımak için ideal kişi yapıyor” ifadelerini kullandı.
KARAR, ESRARENGİZ PLANIN ARDINDAN GELDİ
Donald Trump’ın bu beklenmedik adımı kamuoyunu şaşırttı. Zira ABD Başkanı, önceki aylarda Elon Musk ile arasını bozmayı göze alarak Isaacman’in adaylığını geri çekmişti. Bunun ardından da Musk’la arasının kötü olduğu bilinen Ulaştırma Bakanı Sean Duffy’yi NASA’nın başına geçirmişti.
ABD Başkanı’nın esrarengiz geri adımı, NASA’yla ilgili “Athena Projesi” adı verilen bir planın basına sızması ve Washington’da büyük yankı uyandırmasının hemen ardından geldi.
NASA’YI ÖZEL ŞİRKET GİBİ YÖNETME PLANI
Politico ve Ars Technica tarafından görülen 62 sayfalık “Project Athena” adlı belge, Isaacman tarafından hazırlanmıştı. Bu hafta iki basın kurumunun da yayınladığı plan, NASA’nın geleceğine dair radikal değişiklikler öngörüyor.
Belgede, NASA’nın özel sektörle ilişkilerini üç kat artırması, kurumun “bir şirket gibi yönetilmesi” ve “verimlilik için küçülmesi” öneriliyor.
Plan, kurum içinde büyük endişe yaratırken, bazı yorumcular Isaacman’in yeniden atanma ihtimalini zayıflatacağını düşünmüştü ama tam tersi oldu.
Ars Technica ise belgenin Trump yönetiminin “insanlı uzay keşfine yönelik önceliklerini” yansıttığını belirterek, planın Isaacman’i yeniden ön plana çıkaracağını yazmıştı.
NASA’DA YÖNETİM KRİZİ
Trump’ın yeniden seçilmesinin üzerinden 10 ay geçmesine rağmen kurumun kalıcı bir yöneticisi hâlâ yok. Bu durumun, Beyaz Saray ile Kongre arasında NASA’nın geleceği konusunda ciddi bir fikir ayrılığına neden olduğu düşünülüyordu.
Isaacman, Elon Musk tarafından desteklenmiş ve ilk adaylık sürecinde Kongre’nin önemli bir bölümünden onay almıştı. Ancak SpaceX ile yakın ilişkisi, çıkar çatışması endişeleri doğurmuştu.
Trump, mayıs ayında Musk ile yaşadığı sert bir anlaşmazlığın hemen ardından Isaacman’in adaylığını geri çekmişti.
Politico’ya göre Isaacman ekibi, ağustos ayında “Project Athena” belgesinin kısa versiyonunu geçici NASA yöneticisi Sean Duffy’ye iletti. Amacın Duffy’yi bilgilendirmek mi, yoksa Isaacman’in yeniden gündeme gelmesini sağlamak mı olduğu ise net değil.
DUFFY-MUSK GERGİNLİĞİ: KALP EMOJİSİ İLE PAYLAŞTI
İşin bir diğer boyutu ise Elon Musk ile Sean Duffy arasındaki açık çatışma. Duffy önceki haftalarda, SpaceX’in Ay’a iniş aracı sözleşmesini yeniden ihaleye açacağını, böylece rakip firmaların da teklif verebileceğini açıklamıştı.
SpaceX, NASA’nın Artemis III Ay misyonu kapsamında 2021’de 2,9 milyar dolarlık bir sözleşme kazanmıştı. Ancak Duffy, şirketin projede geciktiğini öne sürerek “rekabetin artırılacağını” söylemişti.
Bunun üzerine Musk, Ulaştırma Bakanı’na çok sert sözler yönelterek bakanın “iki haneli IQ’ya sahip olduğunu” yazmış ve “NASA’yı öldürmeye çalışıyor” ifadelerini kullanmıştı.
Trump’ın Isaacman’i yeniden aday göstermesi ise Musk’ın bu çıkışının iki hafta sonrasına denk geldi. Musk, Truth Social paylaşımını X’te kalp, roket ve Amerikan bayrağı emojileriyle paylaşarak onayladı.
NASA’DA KÖKLÜ DEĞİŞİKLİK PLANI
Isaacman’ın “Project Athena” belgesi şu önerileri içeriyor:
NASA’nın iklim bilimi araştırmaları akademiye devredilmeli, kurum bu alandan çekilmeli.
Ay roketi SLS (Space Launch System), Artemis 3 sonrasında iptal edilmeli.
NASA, kendi uydularını fırlatmak yerine özel şirketlerden bilim verisi satın almalı, yani “hizmet olarak bilim (science-as-a-service)” anlayışına geçmeli.
Bu öneriler “NASA’nın işleyişinde sarsıcı bir paradigma değişimi” olarak nitelendiriliyor.
Ancak NASA personeli ve Kongre üyeleri bu fikirlere sıcak bakmayabilir. Kurum içinde zaten yaşanan bütçe kesintileri protestolara neden olmuştu.
BÜTÇE KESİNTİLERİ
Trump yönetimi, NASA bütçesinden 6 milyar doların üzerinde (yaklaşık yüzde 24) kesinti planlıyor. Bu durum, Çin ile artan yeni Ay yarışı döneminde kurumun geleceğini belirsizliğe itiyor.
NASA, 2027’de Ay’a insan indirmeyi hedefliyor; Çin ise 2030’a kadar kendi astronotlarını Ay yüzeyine göndermeyi planlıyor..
