Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA), küresel havayolu şirketlerinin 2025 yılında tedarik zinciri aksaklıkları nedeniyle 11 milyar dolardan fazla ek maliyetle karşı karşıya kalacağını açıkladı. IATA’nın danışmanlık ortağı Oliver Wyman ile hazırlanan rapor, beş yıldır süren tedarik zinciri krizinin mali boyutunu ilk kez detaylı olarak ortaya koydu.
MALİYETLERİN DAĞILIMI
Raporda, ek maliyetlerin başlıca kalemleri şu şekilde sıralandı:
4,2 milyar dolar: Eski uçakların hizmette tutulması nedeniyle artan yakıt maliyeti
3,1 milyar dolar: Ek bakım giderleri
2,6 milyar dolar: Bakım sırası bekleyen motorlar yerine kiralanan yedek motorlar
1,4 milyar dolar: Fazladan yedek parça stoklama maliyeti
“BEKLEDİĞİMİZDEN DAHA BÜYÜK ETKİ”
IATA Genel Direktörü Willie Walsh, rapordaki bulguların beklentilerin üzerinde olduğunu belirterek, sektörün tedarikçilerle yaşadığı rekabet sorunlarının yeniden değerlendirilmesi gerektiğini söyledi. Walsh, “Rakamın yarısı bile doğru olsa, bu sektör için devasa bir yük anlamına gelir” dedi.
TEDARİK ZİNCİRİNDE SÜREKLİ SIKINTI
Plan üreticileri ve tedarikçiler, iş gücü, hammadde ve parça sıkıntısı nedeniyle uzun süredir sorun yaşıyor. Özellikle motor bakım atölyelerindeki gecikmeler dikkat çekiyor. Ayrıca, artan savunma harcamaları sivil havacılık ile savunma sanayii arasında kapasite rekabetini körüklüyor.
TEKELLEŞME VE KAR FARKLARI ENDİŞE YARATIYOR
Walsh, bazı motor ve parça üreticilerinin fiyatlamada tekelleştiğini ve havayolu şirketlerinin faaliyet kar marjı ortalaması %6,7 iken, bazı motor üreticilerinin %20’nin üzerinde kar elde ettiğini belirtti. IATA daha önce bakım pazarında rekabetin artırılması ve bağımsız yedek parçaların (PMA) kullanımının önünün açılması çağrısında bulunmuştu.
BAKIM HARCAMALARI 2030’DA 150 MİLYAR DOLARA YÜKSELECEK
IATA verilerine göre, havayolu şirketlerinin 2025 yılında bakım ve onarım harcamaları 120 milyar dolar olarak öngörülüyor. Bu rakamın 2030’da 150 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
Walsh, Airbus ve Boeing ile ilgili daha önce sert eleştirilerde bulunmuş, ancak son açıklamasında üreticilerin jet teslimatlarındaki gecikmeler konusunda daha şeffaf davrandığını ifade etti.
