Capital Economics Kıdemli Gelişmekte Olan Piyasalar Ekonomisti Liam Peach’in FT’den yer alan makalesinde Türkiye ekonomisi ve piyasaların önündeki riskleri potansiyelleri değerlendirdi. Peach’in makalesinde ortodoks politikalara dönüşün ortaya çıkarabileceği potansiyel kadar geçmişte özellikle para ve maliyet politikalarına yönelik alınan kararların hatırlatıldığı şüphecilik de dikkat çekiyor. İşte Liam Peach’in makalesi:
“Adımlar umut verici ama geri adım riski küçümsenemez”
Yeniden seçilen Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın, heterodoks ekonomi politikalarından uzaklaşmaya istekli olduğuna dair işaretler, yatırımcıların ülkesine yönelik iyimserliğini artırdı.
Bu gelişmeler umut verici olsa da, Türkiye’nin ekonomisinin yapması gereken düzeltmenin büyüklüğünü ve Erdoğan’ın politika değişikliği gerçekten hız kazanmadan önce geri adım atma riskini küçümsememeliyiz.
Türkiye ekonomisi, politika düzeltmesine acil bir şekilde ihtiyaç duyuyor. Düşük faiz oranları ve kısıtlayıcı döviz düzenlemeleri, yüksek enflasyon, geniş bir cari açık ve aşırı değerli bir döviz kuru dahil olmak üzere büyük ekonomik dengesizliklerin birikmesine neden oldu.
Erdoğan’ın yeniden seçilmesi durumunda ekonomik politikalarını ılımlı bir şekilde değiştirebileceği söylentileri dolaşıyordu. Mehmet Şimşek’in hazine ve maliyeden sorumlu bakan olarak atanması, ortodoks ekonomi politikası yapma yolunda bir değişiklik olabileceğine dair ilk inandırıcı işaretti. Şimşek, yatırımcılar tarafından yüksek bir saygınlığa sahiptir ve piyasalar, atamasına olumlu tepki vermiştir – Türkiye’nin beş yıllık kredi temerrüt takası maliyeti, egemen temerrüt riskine karşı sigorta olarak görev yapar, keskin bir şekilde düşmüştür.
“Şimşek’in açıklamaları kriterlerimizi karşılıyor”
Erdoğan’ın neden birdenbire fikir değiştirdiği belirsiz. Belki mevcut politikanın sürdürülemez olduğunu ve seçimlerin geride kaldığı bir büyüme stratejisine artık ihtiyaç olmadığını fark etmiştir. Ne nedenle olursa olsun, yetkililer şimdi itibarı yeniden inşa etmek için sıkı çalışıyorlar. Şimşek’in hafta sonu yaptığı açıklamalar birçok kriteri karşılamıştır: Mali disipline bağlılık, fiyat istikrarı ve daha “rasyonel” politikalara referans.
Eğer bu gerçek bir ortodoksiye doğru kayma ise, inandırıcı adımların hızla atılması gerekmektedir. İlk adımlardan biri politika yapıcıların para birimi üzerindeki hakimiyetini gevşetmek olacaktır. Son aylarda, dövizin yapay olarak güçlü bir seviyede desteklenmesi için çeşitli döviz kısıtlamaları ve Merkez Bankası müdahaleleri kullanıldı. Bu, seçimlerden önce başarılı oldu, ancak bir maliyeti oldu: Zaten tehlikeli düşük seviyelerde olan Merkez Bankası’nın döviz rezervleri daha da düştü ve Türkiye ihracatçısının rekabet gücünü kaybetti.
“TL’de hızlı değer kaybı adil değere dönüş için olumlu işaret olacak”
Mevcut hesap dengesine sürdürülebilir bir dönüş sağlamak ve yabancı sermaye çekmek isteyen politika yapıcılar, rekabetçi bir döviz kuru olmaksızın bunu başarmayı umamazlar. Türkiye’nin TL’de (dolar/TL) önemli bir düzeltmeye, hem nominal hem de gerçek anlamda ihtiyacı vardır. Hızlı bir Türk Lirası değeri kaybı, politika müdahalelerinin azaltıldığını ve para biriminin adil değerine geri döndüğünü gösteren olumlu bir işaret olacaktır. Ancak gereken döviz düzeltmesinin büyüklüğü önemli olacaktır. Enflasyon normalden daha yüksek olacak ve büyük, düzensiz döviz düşüşleri, özel sektörde sıkıntılara neden olabilir.
Bir sonraki önemli adımın Merkez Bankası’nda bir politika değişikliğini içermesi gerekecektir. En azından yeni bir Merkez Bankası Başkanı atanmalıdır. Bu görevi üstlenecek kişi, faiz oranlarını keskin bir şekilde artırma özgürlüğüne sahip olmalıdır. Gelişmekte olan piyasalardaki deneyim, enflasyonu tek haneli rakamlara geri getirmek için yıllarca yüksek reel faiz oranlarına ihtiyaç duyduğunu göstermektedir. Bunun için siyasi engelleri aşmak önemli bir zorluk olabilir.
Naci Ağbal hatırlatması…
Bunların hepsi birkaç hafta öncesine kadar hayal edilmesi zordu, ancak hala cevaplanmamış sorular var. Faiz oranlarının yalnızca kademeli olarak yükseltildiği yarım pişmiş bir politika kayması olacak mı? Dış finansman baskıları hala çok akut olduğu sürece geçici bir strateji midir? Erdoğan’ın 2021’de faiz oranlarını yükselttikten sonra merkez bankası başkanı Naci Ağbal’ı ani bir şekilde görevden alması, mantıklı atamalara çok hızlı bir şekilde iyimserliğe kapılmak tehlikeleri hakkında bir örnek teşkil etmektedir.
“Türkiye yüksek enflasyon ve döviz kaybı tuzağından kurtulabilir”
Eğer Ankara ortodoksiye doğru bir yolculuğa çıkarsa, ekonominin orta vadeli görünümü dönüşebilir. Türk Lirası’nın on yıllık değer kaybı, büyük ölçüde Türkiye ve küresel enflasyon oranları arasındaki geniş farka ve yatırımcıların para birimini tutmak için talep ettiği fazlalığa işaret etmektedir. Bu trendleri tersine çeviren politikalar, Türkiye’nin yıllardır yüksek enflasyon ve döviz değer kaybı tuzağından kurtulma potansiyeli yaratabilir.
Şu an için, bu politika kaymasının kalıcı olmasını sağlamak önemli bir odak noktasıdır. Güç Erdoğan’ın elinde yoğunlaştığı sürece, herhangi bir zamanda ortodoksiye son verme tehdidi devam edecektir. Bu, Türk varlıklarında risk primlerine yerleşmiş kalacaktır. Erdoğan’ın kayması sadece geçiciyse, Türkiye başa dönecektir. Ciddi bir döviz krizi daha büyük bir tehdit haline gelecek ve bu nihayetinde bankacılık sektöründe ve belki de en endişe verici şekilde kamu finansmanında büyük sıkıntılara yol açabilir.
